قرار منع تعقیب چیست؟
زمانی که شکایت در دادسرا مطرح می شود، دادستان یا معاون ارجاع، پرونده را برای انجام تحقیقات به شعبه ای از دادسرا ارجاع می دهد. بازپرس یا دادیار تحقیقات لازم را انجام می دهند. ممکن است تحقیقات محلی انجام دهند و یا از طرفین به صورت جداگانه پرسش داشته باشند.
در انتهای تحقیقات و پس از بررسی کامل مدارک و شواهد و گفته های طرفین، دو حالت وجود خواهد داشت.
- شخصی که شکایت علیه او مطرح گشته است، با توجه به دلایل، مجرم می باشد.
- متهم با توجه به جمیع تحقیقات، مجرم نیست و یا عمل ارتکابی وی جرم نمی باشد.
در حالت اول، قرار جلب به دادرسی ( قرار مجرمیت ) توسط بازپرس صادر می شود و اگر دادستان هم موافق باشد، کیفرخواست صادر می شود و پرونده برای رسیدگی به دادگاه صالح ارسال می شود.
در حالتی که بعد از تحقیقات مشخص می شود که متهم مرتکب جرم نشده است، قرار منع تعقیب توسط بازپرس صادر می شود. با صدور این قرار پرونده مختومه می شود و از آمار شعبه کسر می گردد و مرحله بعدی وجود نخواهد داشت؛ مگر اینکه شاکی به این قرار اعتراض کند و مورد قبول دادگاه باشد.
منع تعقیب و اعاده حیثیت
اعادهٔ حیثیت عبارت است از جبران تمامی ضرر و زیان‌های مادی و معنوی ناشی از هتک حیثیت افرادی که قربانی اشتباهات قضایی گردیده یا محکومیت قضایی یافته‌اند و رفتارشان در طول زمان به نحوی بوده که عدالت و انصاف اقتضای آن را دارد که آثار محکومیت کیفری‌شان محو شود. صدور قرار منع تعقیب توسط دادسرا می تواند زمینه ساز اعاده حیثیت شود. به این شکل که اگر شخصی شکایتی را مطرح کند و دادسرا نسبت به شخص متهم، قرار منع تعقیب صادر کند؛ شخص متهم می تواند بعد از قطعیت قرار منع تعقیب، اعاده حیثیت کند و از شخص مقابل شکایتی تحت عنوان افترا مطرح کند.
شکایت مجدد پس از قرار منع تعقیب
با توجه به ماده 278 قانون آیین دادرسی کیفری: هرگاه به علت فقدان یا عدم کفایت دلیل، قرار منع تعقیب صادر و در دادسرا قطعی شود، نمی‌توان بار دیگر متهم را به همان اتهام تعقیب کرد مگر اینکه دلیل جدیدی کشف گردد، در این صورت دادستان باید تعقیب مجدد متهم را تجویز نماید لذا اگر دلیل جدیدی برای شاکی به دست بیاید می‌تواند یک بار دیگر از همان متهم شکایت کند و اگر دادستان اجازه دهد آن شکایت به جریان می‌افتد. بنابراین شکایت مجدد بعد از صدور قرار منع تعقیب تنها با ارائه دلیل جدید امکان پذیر است.
مرجع صدور قرار
قرار منع تعقیب از جمله تصمیمات مشترک دادگاه و دادسرا محسوب می شود. یعنی قرار منع تعقیب هم از سوی دادسرا قابل صدور هست و هم دادگاه صلاحیت صدور این قرار را دارد. در این مورد باید به عنوان مجرمانه و مجازات آن توجه کرد.
در موارد زیر شکایت مستقیم در دادگاه رسیدگی می شود:
- تحقیقات مقدماتی تمامی جرائم افراد زیر پانزده سال به طور مستقیم در دادگاه اطفال و نوجوانان به عمل می آید و دادگاه مذکور کلیه وظایفی را که طبق قانون بر عهده ضابطان دادگستری و دادسرا است انجام می دهد.
- به جرائم منافی عفت به طور مستقیم، در دادگاه صالح رسیدگی می‌شود.
- جرائم تعزیری درجه هفت و هشت، به طور مستقیم در دادگاه مطرح می‌شود.
در این موارد مرجع صدور قرار منع تعقیب، دادگاه می باشد. در غیر از موارد یاد شده، دادسرا تحقیقات را انجام می دهد و صلاحیت صدور قرار منع تعقیب را دارد.
نمونه قرار منع تعقیب صادر شده از دادگاه را در زیر می خوانیم.
در خصوص اتهام خانم ط.ن. 40 ساله و متاهل و فاقد سابقه کیفری ، دائر بر ایجاد مزاحمت تلفنی از طریق ارسال پیامک موضوع شکایت آقای م. ر. و 2- خانم ر. ن.ک. ، دادگاه از نظر به مجموع اوراق و محتویات پرونده و صرفنظر از اظهارات آقای م.ر. مبنی بر اینکه به شماره وی هیچگونه مزاحمتی صورت نپذیرفته و از آنجائیکه به حسب دفاعیات صورت گرفته از سوی متهمه ،ارسال پیامک از سوی مشارالیها صرفا جهت انعکاس مطالب در راستای اختلاف خانوادگی بوده که شاکیه نیز به آن پاسخ میداده است و قصد مزاحمت نداشته است از این رو به جهت عدم ارائه دلیل از سوی شاکی ردیف اول و همچنین عدم احراز سوءنیت،مستنداً به ماده 340 قانون آئین دادرسی کیفری قرار منع تعقیب یادشده را صادر و اعلام می نماید. رای صادره ظرف مهلت 20 روز پس از ابلاغ شایان اعتراض در محاکم محترم تجدیدنظر استان تهران می باشد.
اعتراض در مرجع صالح
اعتراض به قرار منع تعقیب بسته به مرجع صادرکننده آن متفاوت است. اگر مرجع صادرکننده قرار منع تعقیب دادسرا باشد، اعتراض به آن در دادگاه صالح اتفاق می افتد. دادگاه صالح رسیدگی کننده به قرار منع تعقیب آن دادگاهی می باشد که در صورت صدور قرار جلب به دادرسی، باید به شکایت رسیدگی و حکم صادر می کرد. برای مثال، اگر قرار منع تعقیب درباره جرم سرقت صادر شده باشد، اعتراض به این قرار در دادگاه کیفری دو محل وقوع جرم است؛ چرا که این دادگاه صالح به رسیدگی و صدور حکم می باشد.
اگر مرجه صادرکننده قرار منع تعقیب دادگاه باشد، اعتراض به قرار منع تعقیب در صلاحیت دادگاه تجدیدنظر است. لازم به توضیح است که در برخی از جرایم، شکایت به طور مستقیم در دادگاه مطرح می شود؛ مانند جرایم منافی عفت و یا جرایم در صلاحیت دادگاه کیفری یک.
قرار منع تعقیب و مختومه شدن پرونده
قرار منع تعقیب صادر شده توسط مرجع قضایی، قابلیت اعتراض دارد. بعد از صدور قرار منع تعقیب، شاکی می تواند ظرف مدت ده روز به این قرار در مرجع صالح اعتراض کند. اگر این اعتراض نتیجه بخش باشد و قرار منع تعقیب نقض شود، پرونده برای رسیدگی به دادگاه ارسال می شود و ادامه رسیدگی انجام می شود.
اگر مهلت اعتراض به قرار منع تعقیب بگذرد و یا قرار صادره نقض نشود، مختومه شدن پرونده اعلام می شود. به این ترتیب، قرار منع تعقیب و مختومه شدن پرونده با یکدیگر ملازمه ندارند و صدور قرار منع تعقیب لزوماً باعث مختومه شدن پرونده نمی گردد.
پرسش های شما ؛ پاسخ های ما
قرار منع تعقیب چیست؟
قرار منمع تعقیب زمانی صادر می شود که یا عمل ارتکابی جرم نباشد و یا اگر جرم است، قابل انتساب به متهم نیست.
قرار منع تعقیب باعث مختومه شدن پرونده می شود؟
اگر قرا منع تعقیب صادر شود و اعتراضی نشود یا مهلت اعتراض بگذرد و یا اعتراض بی اثر باشد، باع ث مختومه شدن پرونده می گردد.
آیا بعد از صدور قرار منع تعقیب می توان شکایت مجدد کرد؟
تنها در صورت وجود دلایل جدید می توان مجدد شکایت مطرح کرد.
