قرارداد ( contract )

بشر از زمان حضور در روی این کره خاکی ، همیشه بنابر ضرورت ها و نیازهای خود ، دست به اکتشاف و اختراع زده است. از کشف آتش و ساخت سلاح تا پرواز و دستیابی به کرات دیگر. اما شاید بتوان از مهمترین اختراع نوین بشر به ایجاد قرارداد اشاره کرد. برای ساخت سلاح باید بین خواهان و سازنده قرارداد منعقد شود. برای ساختن هواپیما ، برای ارسال انسان به مریخ ، برای انتقال خط لوله نفت یک کشور به کشور دیگر ؛ همه و همه باید در قالب قراردادی متناسب آورده شود. حتی برای کوچکترین کارها مثل خرید از سوپرمارکت نیز معاطات ( قرارداد ) وجود دارد.

در ابتدای احساس نیاز به ثبت تعهدات و ایجاد قرارداد ، نوشته ای به امضای متعهدین می رسید که در یک صفحه و یا نهایتاً دو صفحه تدوین می شد ؛ یک تعهد ساده با ذکر طرفین تعهد نوشته می شد و احتمالاً تار موی سبیلی رد و بدل می شد. اما در روش نوین قراردادنویسی ، گاه میبینیم که قراردادها به 100 صفحه می رسند و چند متمم هم دارند. مذاکرات برای یادداشت پیش نویس قرارداد ماه ها به طول می انجامد و قرارداد باید به امضای مهمترین اشخاص یک دولت برسد. قضیه به اینجا ختم نمی شود و بروز اختلافات احتمالی نیز پیش بینی و از قبل راهکار برای حل آن نیز اندیشیده می شود.

در دنیای امروز ، قراردادنویسی یک علم ؛ بلکه یک هنر است و نوشتن قرارداد ، تخصص خود را می طلبد. قراردادنویس باید تمام جنبه های یک قرارداد از جمله تعهدات متقابل ، تعیین واضح واژگان قراردادی و شفافیت موضوع و حتی فورس ماژور را هم در نظر بگیرد. در حال حاضر بسیاری از شرکت های بزرگ و کوچک در سرتاسر دنیا ، از یک گروه از قراردادنویس ها بهره می برند تا بیشترین منفعت و کم ترین ضرر برای آنها تعریف شود.

در این مقاله به تعریفی از حقوق قراردادها و اصول آن می پردازیم و برای قالب قراردادی پایه ، نکات مهمی را بررسی میکنیم.

برای مشاوره درباره حقوق قراردادها و اصول آن ، با مشاورین سودا اندیشان ستاره در ارتباط باشید.

حقوق قراردادها

قرارداد جنبه های مختلفی دارد و برای تنظیم یک قرارداد خوب و حرفه ای، باید به تمام ابعاد آن توجه نمود. مواردی از قبیل جنبه های حقوقی، مالی ، بازرگانی و فنی. به عنوان مثال اگر شرکتی قصد خرید و واردات یک دستگاه برای خط تولید خود را داشته باشد، باید ابتدا براسای نیاز خود ویژگی های فنی لازم دستگاه را مشخص و تمهیداتی برای آزمایش دستگاه در مبدا یا مقصد پیش بینی نماید که امری فنی است. سپس مراحل خرید کالا، نظیر مذاکره، مکاتبه ، نحوه ثبت سفارش، تخصیص ارز، ترخیص کالا، بررسی شود که جنبه بازرگانی دارد. همچنین باید نحوه تامین مالی ، کسور قانونی احتمالی نظیر بیمه قرارداد یا مالیات ارزش افزوده بررسی گردد که جنبه مالی دارد. علاوه بر آن باید مسایلی چون ضمانت اجرای تعهدات، اثر فورس ماژور بر قرارداد ، قانون حاکم یا مرجع حل و فصل اختلافات احتمالی تعیین شود که جنبه حقوقی دارد. البته واقعیت این است که این چهار جنبه علی رغم تفاوت، با هم مرتبط بوده و مستقل از هم قابل بررسی نیستند و متمم بندهای قرارداد، اصولاً بار حقوقی دارند.

 نحوه تنظیم قرارداد فروش ملک

شناسایی چالش ها و ارائه راه کارها ؛ تخصص قراردادنویس

پیش از تنظیم قرارداد باید چالش های احتمالی که ممکن است در آینده ایجاد شود شناسایی شده و سپس برای چالش های اخیر، راهکارهای مناسبی در قرارداد پیش بینی گردد. به عنوان مثال ، رایج است که گاه پس از تحویل کالا، خریدار ادعا می کند که کالا به لحاظ کمی یا کیفی با قرارداد انطباق نداشته و علیه فروشنده طرح دعوا می کند. فروشنده برای این که بتواند در صورت بروز چنین چالشی به راحتی از خودش دفاع کند می تواند در صورت جلسه تحویل که به امضای خریدار می رساند ذکر کند که « خریدار با امضای این صورتجلسه اقرار می کند که کالا به لحاظ کمی و کیفی مطابق با شرایط قراردادی است و یا در صورت وجود تفاوت نیز، آن را پذیرفته و ادعایی علیه فروشنده ندارد». لازم به ذکر است که هر قراردادی شرایط خاص خود را دارد که باید با توجه به چالش های احتمالی پیش روی آن شخصی سازی شود. به عنوان مثال یک شرکت بزرگ، جهت تامین نیاز خویش به تخم مرغ برای مدت سه سال، چند تن تخم مرغ را به ارزش ده میلیارد تومان خریداری می کند که در طول قرارداد به صورت روزانه باید تحویل خریدار گردد. لیکن در حین تحویل متوجه می گردد که 20 درصد وزن کالای تحویلی ناشی از کارتن تخم مرغ است« که دو میلیارد تفاوت قیمت ایجاد می کند» و به این امر اعتراض می کند و در مقابل فروشنده ادعا دارد که مطابق عرف معاملاتی وزن کارتن هم داخل در وزن تخم مرغ بوده و نهایتاً به واسطه سکوت و عدم صراحت قرارداد در این خصوص، اجرای قرارداد دچار مشکل شده و کار به اختلاف و دعوا منتج می شود. مثال فوق الذکر به خوبی نشان می دهد که درج یک عبارت ساده که آیا وزن خالص و بدون کارتن ملاک است یا خیر، می توانست از این چالش پیش گیری کند، منتها چالش اخیر ظاهراً پیش از انعقاد قرارداد مدنظر شرکت خریدار نبوده است.

بدانید و آگاه باشید: نحوه خرید مطمئن خانه و آپارتمان

تقدم اعتبارسنجی بر گرفتن تضامن ؛ ستون قرارداد

پیش از تنظیم قرارداد باید طرف قرارداد « اعتبارسنجی» شود که چقدر « می خواهد» و « می تواند» تعهدات قراردادی را اجرا کند. برای سنجش این موضوع، می توانید عملکرد او درگذشته را بررسی کرده یا در مقیاس کوچکتری از قرارداد اصلی با او همکاری کنید. اعتبار سنجی مقدم بر تعیین محتوای قرارداد بوده و گرفتن وثایق و تضامن اصولاً جای اعتبارسنجی را نمی گیرد. به عنوان مثال در استخدام کارمند، گرفتن چک یا سفته از وی، به تنهایی مشکل کارفرما را حل نمی کند بلکه اولویت اول ، یافتن یک کارمند با ویژگی های شخصیتی و مهارتی مناسب با عنوان شغلی است.

اهمیت نوشتن توافقات ؛ تعارف ممنوع!

یکی از مهمترین حقوق قراردادها و اصول آن ، دوری از تعارفات قراردادی است. مکتوب نمودن توافقات فواید متعددی دارد، از سوء تفاهم ها جلوگیری می کند، گاه مانع فراموشی توافق است و هم چنین بهترین دلیل برای اثبات واقعیت است. به عنوان مثال در قراردادهای فروش ملک با سند عادی رایج است که بندی در خصوص زمان و مکان تنظیم سند رسمی ذکر می شود و گاه فروشنده با خریدار تماس گرفته و تقاضا دارد که به علت آماده نشدن اسناد لازم جهت تنظیم سند رسمی، یک روز دیرتر در دفترخانه حاضر شود و خریدار نیز این تقاضای شفاهی و تلفنی را می پذیرد اما فروشنده برخلاف توافق جدید، در همان تاریخ مندرج در مبایعه نامه در دفترخانه حاضر شده و به علت عدم حضور خریدار از دفترخانه گواهی عدم حضور دریافت کرده و به استناد ضمانت اجرای پیش بینی شده در قرارداد، اظهارنامه فسخ برای خریدار ارسال می کند.

خیار رویت و تخلف وصف چیست؟

اهمیت قالب و عنوان قرارداد

با توجه به هدف از انعقاد عقد و صلاحیت و ویژگی های طرف قرارداد و همچنین آثار قانونی هر یک از عقود معین، باید قالب قانونی مناسبی برای توافقات انتخاب شود. به عنوان مثال شخصی صاحب یک مغازه لباس فروشی است ، حال اگر مالک بخواهد با شخص دیگری به نام الف در خصوص این ملک قراردادی منعقد کند ممکن است الف را استخدام یا با وی شریک و یا ملک را به او اجاره بدهد. هر یک از عقود سه گانه دارای احکام خاص خویش هستند که می تواند حقوق و تکالیف متفاوتی برای طرفین ایجاد کند. مثال در قرارداد کار، الف مستحق سنوات و عیدی است و کارفرما باید او راا بیمه کند در حالی که در قرارداد شراکت یا اجاره چنین تعهداتی وجود ندارد.

اصل حاکمیت اراده

تعیین محتوای قرارداد اصولاً در اختیار طرفیت است مانند اینکه مالک، ماشین خویش را به چه قیمتی بفروشد، نقد یا اقساطی ، برای تاخیر در پرداخت ، خسارت تاخیر یا حق فسخ بگذارد یا خیر، تماماٌ تابع اراده طرفین قرارداد است .

قوانین امری و تکمیلی قراردادها

قوانین حاکم بر قراردادها دو نوع می باشد، قوانین امری و تکمیلی. قوانین امری قوانینی است که چهارچوب و قلمرو آزادی اراده طرفین قرارداد را تعیین می کنند و طرفین نمی توانند برخلاف آنها توافق نمایند. اگر در قرارداد کار ذکر شود که کارفرما تعهدی به بیمه کردن کارگر ندارد و کارگر هم آن را پذیرفته و امضا کند چنین شرطی فاقد اعتبار است ؛ حتی اگر سند اخیر در دفترخانه تنظیم شده و رسمی باشد. از این رو اگر کارگر به مراجع حل اختلاف کار مراجعه کند، کارفرما به پرداخت حق بیمه محکوم خواهد شد. در مقابل ، قانون تکمیلی قانونی است که طرفین قرارداد می توانند آن را تغییر داده و خلاف آن توافق کنند. به عنوان مثال اگر در قرارداد ذکر نشود که برگشت خوردن چک خریدار، به فروشنده حق فسخ می دهد یا نمی دهد، اصل بر این است که فروشنده حق فسخ ندارد.

شکل ظاهری قرارداد

 در زیریک چک لیست ساده قراردادی را قرار داده ایم تا کمی بیشتر با بندهای قراردادی آشنا شوید ؛ البته در مورد هر قرارداد باید شکل ظاهری همان قرارداد را رعایت کنیم.

عنوان قرارداد

ماده 1:طرفین قرارداد

ماده 2 – موضوع قرارداد

ماده 3 – مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت آن

ماده 4 – مشخصات کامل کالا و نحوه تسلیم آن

ماده 5 – تعهدات طرف اول قرارداد

ماده 6 – تعهدات طرف دوم قرارداد

ماده 7 – فورس ماژور

ماده 8 – شرایط متفرقه قرارداد

ماده 9 – ضمانت اجراهای قراردادی

ماده 10 – حل و فصل اختلافات