عده طلاق و مدت زمان آن
مفهوم عده در اصطلاح فقهی چیست؟ در اصطلاح فقهی ((عده)) مدت معینی که زن باید از ازدواج خودداری کند. با توجه به نوع پیوند و گسست در امرازدواج، عده اقسام مختلفی پیدا میکندکه هر کدام نیز حکم جداگانه ای دارد.اسلام، عده را وسیله ای برای صلح و بازگشت،فرصت مناسبی برای اندیشیدن،راهکاری برای حفظ نسل و احترام به ازدواج اول و حفظ حرمت خانواده معرفی میکند.
عده طلاق چیست؟ وفق ماده 1150 قانون مدنی ، مهلتی پس از انحلال ازدواج است که در آن مدت ، زن حق ازدواج مجدد ندارد و باید تا پایان مدت عده صبر کند. فلسفه عده نگه داشتن را کشف پاکی رحم زن از جهت داشتن فرزند دانسته اند که به جلوگیری از اختلاط نسل تعبیر می شود. البته در عده وفات ، علاوه بر این دلایل ، احترام به ازدواج سابق نیز یکی از دلایل فرعی می باشد.
البته دلیل کشف پاکی رحم ، امروزه بدون نگاه داشتن عده نیز قابل کشف است و این امر بدیهی شده است. اما حتی در جایی که اطمینان به پاکی رحم وجود دارد ، فقها نگه داشتن عده را لازم می دانند. به نظر فقها ( چنانچه در برخی روایات آمده است ) ، ملاک نگه داشتن عده ، فراموشی مرد و زن از لذتی است که در ازدواج سابق داشته است. در این نوشتار به تعریف عده طلاق و مدت زمان آن پرداخته ایم.
برای مشاوره درباره عده طلاق و مدت زمان آن ، با وکلا و مشاورین سودا اندیشان ستاره در ارتباط باشید.
زنانی که عده ندارند
طبق ماده 1155 قانون مدنی ، زنانی که عده ندارند به دو دسته تقسیم می شوند :
- زنی که بین او و شوهر وی نزدیکی واقع نشده باشد که به آن در اصطلاح فقهی ، زن غیر مدخوله می گویند.
- زن یائسه : زنی که از بارداری و فرزنددار شدن ناامید شده است. سن یائسگی یا سن یأس از بارداری را قانون به صورت معین بیان ننموده است. بنابراین ، برای تشخیص زن یائسه باید به ویژگی های فیزیولوژِک هر زن ، جداگانه توجه نمود. اما به طور معمول از 50 تا 60 سال متغیر است.
- زانیه ؛ علت عدم لزوم نگه داشتن عده برای چنین زنی این است که چنین فردی حرم الهی را شکسته و خود را آلوده گناه نموده است.
***زن یائسه و زن غیر مدخوله ، عده طلاق و عده فسخ ندارند ، ولی عده وفات را باید نگه دارند***
زنانی که عده دارند؟
زن مدخوله ای که در سن قاعدگی و یا قبل از سن یائسگی باشد ، لازم است که عده نگه دارد.
زن مدخوله یعنی زنی که بعد از ازدواج ، با همسر خود همبستر شده است و رابطه زناشوئی میان آنها برقرار شده است. زن مدخوله باید در سن قاعدگی باشد تا ملزم به نگهداشتن عده گردد.
مدت عده
برای زنی که باید عده طلاق نگه دارد چند مهلت عده با توجه به شرایط مختلف ، در قانون پیش بینی شده است که در اینجا به آنها اشاره خواهیم نمود.
سه طهر
شایع ترین مهلت عده برای عده طلاق ، سه طهر است که بیشتر مردم آن را شنیده اند ؛ اما احتمالا کمتر کسی معنی آن را بداند. مدت سه طهر بنا به طبیعت زنان و همچنین بنا به زمان وقوع طلاق مختلف می باشد.
به طور مثال ، زنی که طول مدت حیض او سه روز است و طول دوران پاکی اش ده روز ، می تواند پس از 26 روز مدت عده اش سپری شود. بدین صورت که یک لحظه قبل از حیض ، طلاق داده شود و پس از طی دو دوره 13 روزه ، دو دوره حیض و پاکی را پشت سر بگذراند. آن لحظه ای که طهر نخست باقی مانده ، یک طهر محسوب می شود که با دو طهر دیگر ، جمعاً سه طهر شده و عده چنین زنی بدین ترتیب تمام می شود.
سه ماه
اگر زن مدخوله ای با اقتضای سن ، دچار عادت زنانگی نشود ، عده وی سه ماه است و در رابطه با او محاسبه سه طهر منتفی می باشد. در همین رابطه ، ماده 1151 بیان می دارد :« عده طلاق و عده فسخ نکاح سه طهر است مگر این که زن با اقتضای سن ، عادت زنانگی نبیند که در این صورت ، عده او سه ماه است ».
دو طهر
مهلت دو طهر مخصوص عده ازدواج منقطع ( صیغه ) است. ازدواج موقت شرایط متفاوتی نسبت به ازدواج دائم دارد و آثار متفاوتی نیز برای زن و مرد به همراه دارد. به غیر از تفاوت در لزوم ذکر مهریه و تعیین مدت و مسئله وراثت ؛ می بینیم که در مهلت عده نیز میان ازدواج موقت و دائم تفاوت وجود دارد.
45 روز
در عقد دائم ، زنی که با اقتضای سن ، دچارعادت زنانگی نمی شد ، مدت عده اش فرق می کرد. در ازدواج موقت چنین زنی 45 روز عده نگه می دارد که این مهلت عده در ازدواج دائم سه ماه بود.
وضع حمل
وفق ماده 1153 قانون مدنی ، مدت عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضای آن در مورد زن حامله تا وضع حمل است. بنابراین ، اگر یک روز پس از طلاق ، زن وضع حمل کند ، مدت عده طلاق وی پس از همان یک روز خاتمه می یابد. همچنین اگر این مدت شش ماه یا هشت ماه به طول بیانجامد ، مهلت عده نیز همان قدر خواهد بود.
عده وفات
به غیر از عده وضع حمل ، عده وفات نیز بین ازدواج موقت و دائم مشترک است. این مدت چهار ماه و ده روز می باشد و زن باید در این مدت سوگوار باشد و عده نگه دارد.
عده نزدیکی به شبهه
در مورد نزدیکی به شبهه باید دو مورد را از هم تفکیک کنیم.
اگر شبهه از سوی مرد باشد و زن علم به نامشروع بودن نزدیکی داشته باشد ، وی زناکار است و عده ندارد. اما اگر شبهه از طرفین یا زن باشد ، او باید عده طلاق را نگه دارد. مدت عده طلاق در این مورد سه ماه یا سه طهر می باشد. ماده 1157 قانون مدنی نیز در همین باره بیان داشته :« زنی که به شبهه با کسی نزدیکی کند ، باید عده طلاق نگه دارد ».
در رابطه با نزدیکی به شبهه اگر زن اگاه به نامشروع بون رابطه ی جنسی باشد، مثلا بداند که ازدواج خواهر و برادر رضاعی باطل است و مرد، اگاه به این امر نباشدو در نتیجه این رابطه نسبت به مرد مباشرت به شبهه باشد، بازهم زن باید عده نگه دارد.
*در مورد رابطه ی نامشروع (زنا) رعایت مدت عده لازم نیست.
تداخل دو عده
در حالتی که شخص طلاق رجعی گرفته باشد و در زمان عده طلاق ، شوهرش فوت کند یا در مدتی که زنی طلاق گرفته و آبستن هم می باشد ، مدت عده چقدر است؟
پاسخ این دو مورد و همچنین موردی که در عده طلاق وضع حمل و عده وفات تداخل به وجود می آید ، قاعده اَبعدُالاَجَلَین اجرا می گردد.
مطابق این قاعده ، در فروضی که تداخل در مدت های عده به وجود می آید ، مدت بیشتر باید رعایت شود. پس در زمانی که عده وفات و عده طلاق وضع حمل با هم تداخل دارند ، مدت بیشتر باید سپری شود.
زنی که شوهر او غایب مفقودالاثر بوده و حاکم او را طلاق داده باشد باید از تاریخ طلاق عده وفات نگاه دارد. این عده رجعی بوده و در صورت بازگشت در زمان عده، شوهر میتواند طلاق را برهم زند.
خواستگاری در زمان عده
خواستگاری اظهار تمایل یک شخص برای ازدواج با شخص دیگر است.و از شخصی که خالی از موانع نکاح باشد میتوان خواستگاری نمود.در رابطه با خواستگاری در زمان عده باید بین نوع عده تفاوت قایل شویم؛
*خواستگاری از زنی که در عده ی طلاق رجعی میباشد و این خواستگاری خواه به صورت صریح باشد و چه به صورت ضمنی ، ممنوع است.
*خواستگاری از زنی که در عده ی وفات یا در عده ی طلاق باین است به صورت صریح مجاز نیست، اما به صورت غیر صریح و ضمنی مجاز است.
پرسش های شما ؛ پاسخ های ما
عده طلاق و مدت زمان آن در ازدواج دائم و موقت متفاوت است؟
بله. اصولاً این مدت در ازدواج دائم سه طهر است اما در ازدواج موقت ، دو طهر.
بیشترین مدت عده طلاق کدام است؟
عده وفات با چهار ماه و ده روز. عده وضع حمل هم تا زمان به دنیا آمدن فرزند.
آیا در زمان عده میتوان ازدواج کرد؟
عده در اصطلاح فقهی مدت زمانی است که زن خود را پاک کند و اختلاط نسل به وجود نیاید و یکی از راه های پشیمانی و فکر کردن به اشتباهات است که احنمال برگشتن در دوران عده وجود دارد و البته این سخن مربوط به زمانی است که زوجه در عده ی رجعی باشد.
چرا باید عده نگه داشت؟
فلسفه نگهداری عده را جلوگیری از اختلاط نسل دانسته اند.
