استخدام دولتی و انواع استخدام ، شرایط و آثار آنها

اولین قانون استخدامی ایران در سال ۱۳۰۱ به تصویب رسید که به تنهایی پاسخگوی ابهامات و شرایط استخدامی نبود که متعاقبا قوانین خاص در این زمینه وضع گردید.پراکندگی قانون لزوم تصویب قانونی جامع را ضروری مینمود که این مهم با عنوان قانون استخدام کشوری در سال ۱۳۴۵ به تصویب رسید.این قانون تا سال ۱۳۸۶ معتبر باقی ماند که در این سال قانون مدیریت خدمات کشوری به تصویب مجلس شورای اسلامی درامد.با این وجود نسخ قانون استخدام کشوری با وضع قانون مدیریت خدمات کشوری مورد تردید است چرا که به صراحت ماده ۱۲۷ قانون مدیریت خدمات کشوری صرفا قوانین مغایر با این قانون نسخ شده و در موارد اجمال یا سکوت باید بر اساس قانون استخدام کشوری عمل نمود.

  برای اطلاع از استخدام دولتی و انواع استخدام و شرایط آنها ، با مشاورین سودا اندیشان ستاره در ارتباط باشید.

دستگاه های اجرایی

ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری دستگاه های اجرایی را برشمرده است. این ماده مقرر میدارد:(کلیه وزارتخانه ها، مؤسسات دولتی، مؤسسات یا نهادهای عمومی غیردولتی، شرکتهای دولتی و کلیه دستگاههایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر و یا تصریح نام است از قبیل شرکت ملی نفت ایران، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، بانک مرکزی، بانکها و بیمه های دولتی، دستگاه اجرائی نامیده میشوند.)

لازم به ذکر است که مواد ۱ تا ۴ این قانون به تعریف دستگاه های ذکر شده  در این ماده پرداخته است.

مستثنیات قانون مدیریت خدمات کشوری

مستثنیات قانون مدیریت خدمات کشوری در سه گروه قابل تقسیم است.

۱. دستگاه های مستثنی 

۲. مقامات مستثنی

۳.مشاغل مستثنی

۱. دستگاه های مستثنی شده

الف: دستگاه های زیر نظر مستقیم رهبری به مانند  سازمان صدا و سیما و بنیاد شهید

ب: وزارت اطلاعات

ج: نهاد های عمومی غیر دولتی به مانند شهرداری ها

د: شورای نگهبان

ه: مجمع تشخیص مصلحت نظام

و: مجلس خبرگان رهبری

ز: دیوان محاسبات کشور

۲. مقامات مستثنی شده

رییس جمهور، رییس مجلس شورای اسلامی، رییس قوه قضاییه، معاون اول و سایر معاونین رییس جمهور، نمایندگان مجلس، اعضای شورای نگهبان، وزیران و معاونان آن ها ، استاندار، سفرا

لازم به ذکر است اشخاص مذکور از لحاظ حقوق تابع این قانون است.

۳. مشاغل مستثنی شده

الف: اعضا هیئت علمی دانشگاه ها

ب: قضات

ج: کارمندان سیاسی وزارت امور خارجه

د: مشمولین قانون کار

 آثار بازنشستگی و مزایای آن چیست و در چه صورتی قطع می شود؟؟

انواع استخدام و شرایط آن

در قانون استخدام کشوری و علی الخصوص ماده 4 آن به جای تعریف انواع استخدام، مستخدمین وزارتخانه ها و دستگاههای دولتی را به دو دسته رسمی و پیمانی تقسیم کرده اند. اما جالب است که افراد زیادی همزمان با تصویب قانون استخدام کشوری وجود داشتند که رابطه استخدامی آنها نه رسمی بود و نه پیمانی. اما ماده 45 قانون مدیریت خدمات کشورری اشتغال و به کارگیری و استخدام نیروی انسانی در دستگاههای مشمول قانون را در 5 قالب حقوقی امکانپذیر دانسته.

استخدام رسمی

برابر ماده 5 قانون استخدام کشوری : «مستخدم رسمی کسی است که به موجب حکم رسمی برای تصدی یکی از پست های  سازمانی وزارتخانه ها یا موسسات دولتی مشمول این قانون استخدام شده باشد.»

در قانون مدیریت خدمات کشوری استخدام رسمی تعریف نشده است اما قیودی برای استخدام رسمی بیان کرده است که می توان از آنها شرایط استخدام رسمی را استنتاج کرد. طبق بند الف این ماده ، استخدام رسمی اختصاص به تصدی پست های ثابت در مشاغل حاکمیتی دارد. یعنی استخدام رسمی اولاً استخدامی است که برای پست های ثابت باشد. پس نمی توان پست های ثابت را به مستخدمین غیر رسمی واگذار کرد. ثانیاً مربوط به مشاغل حاکمیتی است که جنبه استمرار دارد. لذا استخدام برای مشاغل غیر حاکمیتی و یا جهت تصدی پست های موقت در مشاغل حاکمیتی نمی تواند به صورت استخدام رسمی باشد. ثالثاً از ویژگی های استخدام رسمی این است که مستخدمین رسمی باید یک دوره آزمایشی را طی نمایند.

استخدام پیمانی

استخدام پیمانی به عنوان یکی از دو روش استخدامی برای پست های سازمانی مدت دار پیش بینی شده است. منظور از پست سازمانی در اینجا ، پست های موقت است چون پست های ثابت سازمانی صرفا برای مشاغل حاکمیتی که جنبه استمرار دارند ایجاد خواهد شد و استخدام جهت این گونه پست ها باید به صورت رسمی انجام بگیرد. نکته ی دیگر اینکه استخدام پیمانی برای مدت معین است اما این مدت و حداکثر آن در بانو معلوم نیست اما می توان گفت حداکثر مدت استخدام پیمانی بستگی به استمرار پست سازمانی و حذف یا بغاء آن دارد و تا زمان وجود پست سازمانی می توان قرارداد استخدامی پیمانی را تمدید کرد. شرایط حاکم بر استخدام تابع مفاد قرارداد استخدامی است اما علاوه بر اینکه در قانون کلیه شرایط استخدام پیمانی پیش بینی نشده است، در قرارداد استخدام نیز نمی توان کلیه شرایط استخدام را گنجاند به همین دلیل نیاز به وجود آئین نامه ای در مورد استخدام پیمانی آشکار می شود.

در استخدام پیمانی چون رابطه حقوقی بین دولت و مستخدم  بیشتر جنبه قراردادی دارد، بنابراین انحلال رابطه استخدامی آسان تر صورت می گیرد و قرارداد با یک ماه اعلام قبلی توسط هر یک از طرفین قابل فسخ است.

کسی که در استخدام پیمانی می باشد در صورت عدم تمدید قرارداد از مزایای بیمه بیکاری برخوردار می گردد. البته در صورت شرکت کارمندان پیمانی در آزمون و احراز صلاحیتهای مربوط به شرایط عمومی استخدام رسمی مدت استخدام پیمانی آنها جزء سوابق رسمی محسوب می شود و سابقه سنوات آنها به حداکثر سن استخدامی اضافه می شود.

بازنشستگی و انواع آن

اشتغال ساعتی در دستگاه های اجرایی

بنابر تبصره ماده 32 قانون مدیریت خدمات کشوری، دستگاههای اجرایی می توانند در شرایط خاص با تأیید سازمان تا ده درصد پست های سازمانی مصوب بدون تعهد استخدامی و در سقف اعتبارات مصوب افرادی را به صورت ساعتی یا کار معین برای حداکثر یکسال به کار گیرند.

تأمین خدمات از طریق مناقصه

ابتدا باید، مفهوم مناقصه را توضیح داد. انجام معاملات از طرف سازمان های دولتی، به منظور تامین منافع عمومی، تابع تشریفات مخصوص به خود می باشد . یکی از این تشریفات، لزوم برگزاری مناقصه است. در ماده 2 قانون برگزاری مناقصات، مناقصه تعریف شده است. بر اساس این ماده، "مناقصه، فرآیندی است رقابتی، برای تامین کالا یا کیفیت مورد نظر که در آن، تعهدات موضوع معامله، به مناقصه گری که کمترین قیمت متناسب را پیشنهاد کرده باشد، واگذار می شود.

طبق ماده 17 " به دستگاههای اجرایی اجازه داده می شود از طریق مناقصه و با عقد قرارداد با شرکت ها و مؤسسات غیر دولتی بر اساس فعالیت مشخص، حجم کار معین، قیمت هر واحد کار و قیمت کل به طور شفاف و مشخص، بخشی از خدمات مورد نیاز خود را تأمین نمایند و در صورت عدم مراجعه متقاضیان اجازه داده می شود با رعایت قانون برگزاری مناقصات و تأیید سازمان از طریق ترک تشریفات مناقصه اقدام گردد."

استخدام به عنوان کارگر

طبق تبصره ماده 4 قانون استخدام کشوری "افرادی که طبق مقررات قانون کار به خدمت دولت مشغول می شوند کارگر شناخته شده و به آنان طبق مقررات قانون کار رفتار خواهد شد... تشخیص مشاغل کارگری در وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی مشمول این قانون به عهده سازمان امور اداری و استخدامی است." در ماده 124 قانون مدیریت خدمات کشوری نیز مقرر شده است بکارگیری نیروی انسانی در برخی از مشاغل که سازمان اعلام می دارد در سقف پست های سازمانی مصوب و مجوزهای استخدامی بر اساس قانون کار امکان پذیر می باشد.

بازنشستگی و شرایط بازنشستگی به اراده مستخدم و دولت

شرایط عمومی استخدام

استخدام دولتی بر پایه یک نظام قانونی قرار گرفته است، گرچه نفس استخدام به صورت ظاهر قراردادی است. فرد باید ابتدا داوطلب به خدمت دولتی باشد تا استخدام وی مورد پذیرش سازمان یا مؤسسه استخدام کننده قرار گیرد. طبق ماده 41 قانون مدیریت خدمات کشوری، ورود به خدمت و تعیین صلاحیت استخدامی افرادی که داوطلب استخدام در دستگاههای اجرائی می باشند بر اساس مجوزهای صادره، تشکیلات مصوب و رعایت مراتب شایستگی و برابری فرصت ها انجام می شود.

ماده 42 نیز شرایط عمومی استخدام را مشخص کرده است:

• داشتن حداقل سن بیست سال تمام و حداکثر چهل سال برای استخدام رسمی و برای متخصصین با مدرک تحصیلی دکتری چهل و پنج سال. ( چون در این بند به استخدام رسمی تاکید شده است لذا چنین استنباط می شود که این بند صرفاً ناظر بر استخدام رسمی است و شامل استخدام پیمانی نمی شود اما لازم به ذکر است که این بند ناظر بر هر دو نوع استخدام یعنی رسمی و پیمانی است اما حداکثر سن مقرر در ماده مذکور، مربوط به استخدام رسمی است و شامل استخدام پیمانی نمی شود ولی مابقی شروط بر همه انواع استخدام حاکم است.)
• داشتن تابعیت ایران
• انجام خدمت دوره ضرورت یا معافیت قانونی برای مردان
• عدم اعتیاد به دخانیات و مواد مخدر
• نداشتن سابقه محکومیت جزایی مؤثر به این معنی است که فرد به موجب ماده 25 قانون مجازات از حقوق اجتماعی محروم نباشد. برای احراز این موضوع باید از طریق سامانه ی ثنا به دریافت گواهی عدم سوء پیشینه اقدام نماید. و فرد برای دریافت این گواهی ابتدا باید در سامانه ی ثنا ثبت نام نموده باشد.
• دارا بودن مدرک تحصیلی دانشگاهی و یا مدرک همتراز
• داشتن سلامت جسمانی و روانی و توانایی برای انجام کاری که استخدام می شوند.
• اعتقاد به دین مبین اسلام یا یکی از ادیان شناخته شده در قانون اساسی
• التزام به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

مدارک مورد نیاز برای استخدام

1.مدارک شناسایی فردی

2.مدارک سواق تحصیلی

3.مدارک دوره های آموزشی

4.مدارک سوابق حرفه ای

1. ازجمله مدارک استخدامی، لیست مدارک مورد نیاز استخدام مربوط به تشخیص هویت است که در لیست در زیر مشاهده می‌کنیم.

• عکس 3*4 ( معمولاً 4 قطعه)
• کپی شناسنامه از صفحات اول، دوم و آخر
• کپی کارت‌ملی به‌صورت پشت و روی کارت (معمولاً 2 نسخه)
• کپی کارت پایان‌خدمت به‌صورت پشت و روی کارت (برای آقایان)
• در صورت تأهل، کپی شناسنامه و کارت‌ملی افراد تحت تکفل
• کپی از صفحۀ اول دفترچۀ بیمه و ارائه کد بیمه (در صورت داشتن سوابق بیمه‌ای)

2.مدارک سوابق تحصیلی مورد نیاز برای استخدام دولتی

کپی آخرین مدرک تحصیلی، از مدارک لازم برای استخدام است که باید در دسترس و آماده داشته باشید.

3.مدارک سوابق آموزشی

کپی گواهینامه های دوره‌های آموزشی و مهارتی از دیگر مدارک مورد نیاز استخدام است که با در دست‌داشتن آن‌ها بهتر می‌توانید تخصص و مهارت خودتان را معرفی کنید.

4.مدارک سوابق حرفه ای

گواهی سابقۀ کار از محل کار قبلی خود و پرینتی از سوابق بیمۀ خود از سایت تأمین اجتماعی را نیز حتماً در مدارک استخدامی داشته باشید.

پرسش های شما ؛ پاسخ های ما

آیا برای استخدام دولتی نیاز به ارائه ی گواهی عدم سوء پیشینه هستیم؟

بله، بعد از فرایند گزینش و زمان تکمیل پرونده برای اینکه فرد شناخته شود که آیا دارای سوء سابقه هست یا خیر ّاید اقدام به دریافت گواهی عدم سوء پیشنه نماید.

آیا برای استخدام دولتی نیاز به آزمون استخدامی هست؟

آزمون استخدامی در سازمان ها و ادارت دولتی به دلیل پیشرفت روز افزون علم بر حسب نیاز اداره و سازمان مورد نظر باید برگزار میگردد.