مالیات بر ارث
اموال و دارایی‌های متوفی پس از فوت وی، مطابق قانون به وراث تعلق می‌گیرد اما قبل از پرداخت مالیات، سند به نام وراث صادر نمی‌شود. بنابراین امکان فروش یا انتقال ماترک برای وراث وجود ندارد. به مالیاتی که دولت بابت ارث از وراث اخذ می‌کند “مالیات بر ارث” گفته می‌شود.
میزان مالیات بر ارث به تاریخ فوت متوفی، نسبت وراث با متوفی و همچنین نوع و ارزش اموال و دارایی‌های بجا مانده از متوفی بستگی دارد.
قوانین مالیاتی مربوط به ارث در سال 1395 تغییر کرد. بنابراین چنانچه تاریخ فوت متوفی مربوط به سال 1394 یا قبل از آن باشد، مالیات بر اساس قانون قدیم محاسبه می‌شود. همچنین اگر تاریخ فوت در سال 1395 یا بعد از آن باشد، مالیات مربوطه مطابق قانون جدید به وراث تعلق می‌گیرد.
به میزانی که نسبت وراث با متوفی نزدیکتر باشد مقدار مالیات اموال ورثه ای کمتر، و هرچه این نسبت دورتر باشد، میزان مالیات ورثه بیشتر خواهد شد.
در قانون جدید نرخ مالیات ورثه ای برای انواع مختلف دارایی‌ها از قبیل ملک مسکونی، مغازه، خودرو، حساب بانکی و … متفاوت است. اما در قانون قدیم نرخ مالیات برای تمام انواع دارایی‌ها یکسان است و مجموع ارزش اموال، تعیین کننده نرخ مزبور است. به طور کلی در قانون قدیم هرچه ارزش ماترک بیشتر باشد، نرخ مالیات نیز بیشتر خواهد شد.
چند نکته مهم:
- مالیات ورثه ای املاک مسکونی بر اساس ارزش معاملاتی آن محاسبه می‌شود. به طور خلاصه ارزش معاملاتی املاک، دفترچه‌ای است که سالانه از طرف سازمان امور مالیاتی کشور منتشر می‌شود. در دفترچه ارزش معاملاتی، قیمت املاک مناطق مختلف تهران و شهرستان‌ها تعیین شده است. قیمت‌های مندرج در دفترچه ارزش معاملاتی به مراتب از قیمت واقعی املاک کمتر است.
- مالیات ورثه املاک تجاری و اداری بر اساس ارزش روز (ارزش واقعی) محاسبه می‌گردد.
- مالیات ورثه باغ، املاک زراعی و اراضی بایر، مشابه املاک مسکونی بر اساس ارزش معاملاتی آن‌ها محاسبه می‌شود.
- نرخ مالیات ورثه سایر وسایل نقلیه موتوری زمینی، هوایی و دریایی نیز دقیقاً مشابه خودرو می‌باشد.
معافیت ها
موارد زیر به طور کلی (هم برای مشمولین قانون قدیم و هم برای مشمولین قانون جدید) از پرداخت مالیات معاف است:
- وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت
- مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه‌های اجتماعی
- وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه یا کارفرما
- انواع بیمه‌های عمر و زندگی
- خسارت فوت و دیه
- اموالی که برای مؤسسات دولتی وقف گردد
- اثاث البیت محل سکونت متوفی
- هزینه‌های کفن و دفن
- بدهی‌های متوفی
تذکر: وراث طبقه اول و دوم شهدای انقلاب اسلامی به طور کلی از پرداخت مالیات ورثه معاف هستند.
اظهارنامه
وراث موظفند در قالب فرم مخصوص سازمان امور مالیاتی، لیست کلیه ماترک متوفی را شرح دهند. همچنین بدهی‌های متوفی و ارزش کلیه اموال و دارایی‌های متوفی در تاریخ فوت، باید در این لیست بیان شود. به فرم مذکور اظهارنامه مالیات بر ارث گفته می‌شود. وراث از تاریخ فوت به مدت یک سال فرصت دارند تا اظهارنامه مالیاتی خود را به اداره امور مالیاتی تسلیم نمایند. در قانون جدید چنانچه وراث تا مهلت تعیین شده اظهارنامه خود را تسلیم نکنند، به صورت رسمی جریمه‌ای شامل حالشان نمی‌شود. اما هزینه‌های کفن و دفن و همچنین بدهی‌های متوفی از شمول معافیت خارج خواهد شد. چنانچه تاریخ فوت در سال 1394 یا قبل از آن باشد، عدم تسلیم اظهارنامه ظرف 6 ماه از تاریخ فوت، مشمول جریمه‌ای معادل 10% مالیات متعلقه خواهد بود.
تذکر مهم: اداره امور مالیاتی صلاحیت دار در مورد ارث، اداره‌ای است که آخرین اقامتگاه قانونی متوفی در محدوده آن واقع بوده است. چنانچه وراث در ایران مقیم نبوده، اداره امور مالیاتی مربوطه در تهران خواهد بود.
مرحله اول: اولین گام دریافت گواهی انحصار وراثت می‌باشد. گواهی حصر وراثت در واقع یک مدرک قانونی است که در آن وراث متوفی و سهم الارث هر یک از آن‌ها به صورت رسمی تعیین می‌گردد. برای دریافت گواهی انحصار وراثت، وراث باید به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کنند. فرم مخصوصی را تکمیل نموده (که به امضای 3 شاهد نیاز دارد) تا دفترخانه فرم مذکور را برای آن‌ها گواهی نماید. پس از آن باید به همراه مدارک شناسایی و فرم گواهی شده به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنند تا در نهایت گواهی حصر وراثت برای آن‌ها صادر شود. انجام این مرحله در شرایط عادی حدوداً 2 ماه زمان می‌برد.
مرحله دوم: پس از دریافت گواهی انحصار وراثت، وراث باید به اداره امور مالیاتی مراجعه نموده و مالیات را پرداخت کنند. سپس اداره مالیات به آن‌ها برگه‌ای تحت عنوان مفاصاحساب مالیات ورثه تحویل می‌دهد. طی نمودن این مرحله حدود یک یا 2 ماه زمان می‌برد.
مرحله سوم: هنوز کار به اتمام نرسیده است. تا اینجا مالیات ورثه اموال پرداخت شده اما سند تک برگی به نام وراث صادر نشده است. تا زمانی که سند تک برگی به نام وراث صادر نشده باشد طبیعتاً امکان فروش اموال را نخواهند داشت. به همین دلیل وراث باید مجدداً به دفتر اسناد رسمی مراجعه نمایند. گواهی حصر وراثت و مفاصاحساب مالیات بر ارث را به دفترخانه تحویل دهند. دفترخانه این مدارک را به اداره ثبت پست می‌کند تا سند تک برگی به نام وراث صادر شود. در نهایت حدود 2 ماه بعد، سند تک برگی به نشانی محل سکونت وراث پست می‌گردد.
تذکر: در صورت وجود نقص در پرونده، زمان‌های تقریبی گفته شده طولانی‌تر خواهد شد.
