قرار امتناع از رسیدگی

حکم و قرار

آرایی که توسط دادرس دادگاه دادگاه صادر می شوند ، می توان آنها را در دو مورد حکم و قرار جای داد. اگر چنانچه رایی که صادر میشود در خصوص ماهیت دعوا و قاطع آن باشد حکم و اگر در خصوص ماهیت دعوا یا قاطع دعوا به تنهایی باشد قرار نامیده می شود.(م 299 ق.آ.د.م)

قرارهای موجود در قانون بسیار است که در این مطلب صرفا قرار امتناع از رسیدگی مورد بررسی قرار می گیرد. صدور قرار امتناع از رسیدگی در دو مورد مدنی و کیفری مفروض لست.

 برای مشاوره درباره قرار امتناع از رسیدگی ، با وکلا و مشاورین سودا اندیشان ستاره در ارتباط باشید.

صدور قرار امتناع از رسیدگی در امور مدنی

قرار امتناع از رسیدگی در امور مدنی در سه مورد صادر میشود .

۱. اگر چنانچه قاضی در پرونده مطروحه قانون را خلاف شرع بداند و خود نیز مجتهد باشد اصولا با صدور قرار امتناع از رسیدگی و ارجاع به شعبه دیگر از رسیدگی به آن پرونده خودداری می نماید.(تبصره م ۳ ق.آ.د.م)

پس دادرس دادگاه در صورت وجود دو شرط فوق می تواند قرار امتناع از رسیدگی صادر کند. اول آنکه دادرس مجتهد باشد و دوم اینکه قانون را خلاف شرع بداند که با صدور قرار امتناع از رسیدگی پرونده را حسب مورد به شعبه هم عرض یا رئیس حوزه قضایی ارسال می دارد. لازم به ذکر است این قرار قابل اعتراض نبوده و قطعی است.

 بدانید و آگاه شوید: تفاوت حکم و قرار

۲.دومین موردی که سبب صدور قرار امتناع از رسیدگی میشود موارد رد دادرس در مواد 91 و 92 ق.آ.د.م است. لذا اگر چنانچه یک یا چند مورد رد دادرس وجود داشته باشد با ایراد یکی از طرفین دعوا با پذیرش دادرس قرار امتناع از رسیدگی صادر میگردد.

مطابق ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی موارد رد دادرس به موارد زیر محدود میشوند که باعث صدور قرار امتناع از رسیدگی می شوند:

• قرابت نسبي يا سببي تا درجه سوم از هر طبقه بين دادرس با يكي از اصحاب دعوا وجود داشته باشد.
•  دادرس قيم يا مخدوم يكي از طرفين باشد و يا يكي از طرفين مباشر يا متكفل امور دادرس يا همسر او باشد.
•  دادرس يا همسر يا فرزند او، وارث يكي از اصحاب دعوا باشد.
• دادرس سابقاً در موضوع دعواي اقامه شده به عنوان دادرس يا داور يا كارشناس يا گواه اظهارنظر كرده باشد
•  بين دادرس و يكي از طرفين و يا همسر يا فرزند او دعواي حقوقي يا جزايي مطرح باشد و يا در سابق مطرح بوده و از تاريخ صدور حكم قطعي‌دو سال نگذشته باشد.
•  دادرس يا همسر يا فرزند او داراي نفع شخصي در موضوع مطروح باشند.

لازم به ذکر است که پذیرش یا عدم پذیرش ایراد رد دادرس قابل اعتراض نبوده و قطعی است.

3. دیگر موردی که سبب صدور قرار امتناع از رسیدگی میگردد در جریان بودن پرونده طرح شده در دادگاه یا شعبه دیگری است که با اطلاع دادرس دادگاه وی مبادرت به صدور قرار امتناع از رسیدگی نموده و پرونده مطروحه را به شعبه رسیدگی کننده ارسال میدارد.

در این خصوص بند 2 م 84 مقرر می دارد:

(دعوا بين همان اشخاص در همان دادگاه يا دادگاه هم عرض ديگري قبلا" اقامه شده و تحت رسيدگي باشد و يا اگر همان دعوا نيست دعوايي‌باشد كه با ادعاي خواهان ارتباط كامل دارد.) و متعاقب آن در م 89 بیان می دارد:

(...و در مورد بند (۲) ماده (۸۴) هرگاه دعوا در دادگاه ديگري تحت رسيدگي باشد، از رسيدگي به دعوا خودداري كرده پرونده را به دادگاهي كه دعوا‌در آن مطرح است مي‌فرستد...) در واقع در این مورد باید قرار امتناع رسیدگی صادر کند.

لازم به ذکر است که اگر پرونده طرح شده قبلا در همان شعبه طرح شده باشد دادگاه قرار رسیدگی توامان صادر کرده و به هر دو یکجا رسیدگی می کند.

ب: صدور قرار امتناع از رسیدگی در امور کیفری

با بررسی مواد قانون آیین دادرسی کیفری صرفا در یک مورد قرار امتناع از رسیدگی مقرر شده است و آن هم ماده ۴۲۱ قانون مذکور در خصوص ایراد رد دادرس است که در صورت پذیرش قرار امتناع از رسیدگی توسط دادرس صادر میشود. وجه تمایز این قرار با قرار امتناع از رسیدگی در خصوص ایراد رد دادرس در امور مدنی این است که در صورت عدم پذیرش ایراد رد دادرس در امور کیفری دادرس می بایست با صدور قرار رد ایراد دادرس ظرف مهلت 3 روز اقدام کند و به صراحت قانون این قرار ظرف مهلت ده روز در دادگاه صالح قابل اعتراض است .

آیا قرار امتناع از رسیدگی جزو قرار های قاطع دعوا محسوب می شود؟ 

اصولا قرار قاطع دعوا باید پایان بخش به دعوا باشد اما با اینکه صدور این قرار سبب اتمام رسیدگی در شعبه مطروحه می شود اما اصولا رسیدگی به صورت کامل به پایان نمی رسد و در شعبه یا دادگاه دیگری مورد رسیدگی قرار می گیرد که به نظر حقوقدانان نهادن نام قرار شبه قاطع در این مورد مناسب به نظر می رسد.